CƏRRAHİ SAPLAR: TİBB SAHƏSİNİN ƏN VACİB TİKİŞ MATERİALLARI
Cərrahi tikiş materiallarının istifadəsi
Əməliyyat və ya travma ilə yaranan yaralarda xəsarət almış toxuma bütünlüyünün və yara sağalmasının təmini, əmələ gələbiləcək infeksiyaların qarşısının alınması, qanamaya nəzarətin təmin edilməsi və ya yerləşdirilmiş implantların fiksasiyası üçün istifadə olunan təbii və ya sintetik vasitələrə cərrahi sap adı verilir.
Cərrahi Süturların Növləri və Fərqləri
Cərrahi saplar hazırlandığı materiallar və digər xüsusiyyətlərinə görə əsasən aşağıdakı kategoriyalara ayrılır:
-Sorulan (Absorbable)/ Sorulmayan (Non-Absorbable)
-Təbii/Sintetik,
-Monofilament/Multifilament
- Sorulan (Absorbable)/ Sorulmayan (Non-Absorbable)
Sorulan (Absorbable) saplar bədənimiz tərəfindən udularaq yox olur: Vicryl, Monokril, PDS... Bunlar əsasən vücud daxili tikişlərdə istifadə olunur.
Sorulmayan (Non-Absorbable) saplar uzun müddət toxuma dəstəyini təmin edir: İpək, Prolene... Vücüd xaricindəki yaralarda istifadə olunur. İnfeksiya riski nisbətən azdır.
- Təbii/Sintetik,
Cərrahi sapları istehsal materialından asılı olaraq təbii və sintetik saplara ayrılır.
Catgut və İpək kimi saplar təbii, Prolen, pds, vikril) sintetikdir.
3. Monofilament/Multifilament
Monofilament (tək parçalı) toxumalardan asanlıqla keçir.Tərkibində boşluqlar olmadığı üçün infeksiya riski daha azdır. Daha az toxuma travmasına səbəb olurlar. Prolen, PDS, Monokril. Multifilament birdən çox iplik toxumaqla yaradılır. Daha davamlıdır. Düyün təhlükəsizliyi daha yüksəkdir. Vicryl və İpək multifilament nümunələridir.
Braided (toxunmuş) və twisted (burulmuş) cərrahi saplar arasında bir neçə əsas fərq var:
1. Quruluş
- Braided (toxunmuş) saplar: Bir neçə lifin (filamentin) bir-birinə toxunması ilə əmələ gəlir. Çoxfilamentli (multifilament) quruluşa malikdir.
- Twisted (burulmuş) saplar: Bir neçə lifin bir istiqamətdə burulması ilə yaranır. O da çoxfilamentli ola bilər, lakin toxunmuş deyil, sadəcə burulmuş formadadır.
2. Fiziki xüsusiyyətlər
- Braided saplar daha elastik və yumşaq olur, düyünləmə xüsusiyyətləri yaxşıdır.
- Twisted saplar isə bir qədər sərt ola bilər və düyünləmə zamanı daha az elastiklik göstərir.
3. Kapillyarlıq və infeksiya riski
- Braided saplar liflər arasındakı boşluqlara görə maye və mikroorqanizmləri daha asan keçirə bilər, bu da infeksiya riskini artıra bilər.
- Twisted saplar isə liflər arasında daha az boşluğa malik olduğundan infeksiya riski nisbətən azdır.
4. İstifadə sahəsi
- Braided saplar toxumaların yaxşı tutuşmasını tələb edən yerlərdə (məsələn, ortopedik və ya bağırsaq tikişlərində) daha çox istifadə olunur.
- Twisted saplar isə əsasən daha az toxuma reaksiyası tələb edən və infeksiya riski yüksək olan yerlərdə istifadə olunur.
5. Biouyğunluq və toxuma reaksiyası
- Braided saplar bəzi hallarda daha çox toxuma reaksiyası yarada bilər, çünki liflər arasında bakteriyaların qalması ehtimalı var.
- Twisted saplar isə daha az reaksiya verə bilər, çünki səthi daha az məsaməlidir.
Ümumiyyətlə, seçim tikişin məqsədindən, cərrahi sahədən və infeksiya riskindən asılıdır.
Cərrahi ip qutu məlumatlarının İzahı
Cərrahi sap iynələri
Cərrahi sap iynələri müxtəlif formalar, ölçülər və ucluqlarla istehsal olunur. Onların seçimi tikiş qoyulacaq toxumanın növünə, cərrahi prosedurun xüsusiyyətlərinə və sapın tipinə bağlıdır.Cərrahi sap iynəsi uc, gövdə və sapın yerləşdiyi sahə olaraq üç hissədən ibarətdir. Uc qisim toxuma ilə təmas edən ilk bölümdür və minimal travma ilə toxumaya nüfuz edebilməlidir. İynələr sahib olduqları uc kəsimlərinə görə sinifləndirilirlər. Əsasən Deşici/Yumru, Kəsici/üçbucaq və Spatulaformalı uclar mövcuddur.
Cərrahi sap iynələri müxtəlif formalar, ölçülər və ucluqlarla istehsal olunur. Onların seçimi tikiş qoyulacaq toxumanın növünə, cərrahi prosedurun xüsusiyyətlərinə və sapın tipinə bağlıdır.
1. İynənin Quruluşu
Cərrahi sap iynələri əsasən aşağıdakı hissələrdən ibarətdir:
Ucu (Tipi) – toxumanı deşən və ya kəsən hissə.
Bədəni (Gövdə) – iynənin orta hissəsi, forması və qalınlığı dəyişə bilər.
Sapla birləşmə hissəsi – sap iynəyə ya fabrikdə birləşdirilir (atraumatik iynə), ya da ayrıca taxılır.
2. İynənin Forması
İynələr adətən əyri və ya düz olur:
Əyri iynələr – müxtəlif bucaq dərəcələrində olur:
1/4 dairə – incə və dəqiq manipulyasiyalar üçün.
3/8 dairə – ən geniş yayılmış formadır, rahat idarə olunur.
1/2 dairə – dərin toxumalarda istifadə olunur.
5/8 dairə – məhdud giriş imkanları olan yerlərdə istifadə edilir (məsələn, laparoskopik əməliyyatlar).
Düz iynələr – əsasən dəri tikişlərində və əl ilə tikişlər üçün istifadə olunur.
3. İynənin Uc Tipi
İynənin uc forması toxumanın növünə uyğun seçilir:
A. Kəsici iynələr (Cutting needles)
Üçbucaqlı ucluğa malikdir, iti kənarları toxumanı kəsərək keçir.
Adi kəsici iynə – sərt toxumalar üçün (dəri, tendonlar, qığırdaq).
Tərs kəsici iynə (Reverse cutting) – daha güclü olur, tikişlərin kəsilmə riskini azaldır.
B. Dəyirmi (küt) uclu iynələr (Taper-point needles)
Yumşaq toxumalarda (bağırsaq, damarlar, periton) istifadəyə uyğundur.
Toxumanı kəsmədən deşir və keçir.
C. Küt uclu iynələr (Blunt needles)
Qanama riski yüksək olan toxumalarda (qaraciyər, dalaq) istifadə edilir.
Cərrahiyyə zamanı iynə batma zədələrini azaltmaq üçün təhlükəsiz seçimdir.
4. Atraumatik və travmatik iynələr
Atraumatik iynələr – fabrikdə sapla birləşdirilir, tikiş zamanı toxumaya daha az zərər verir və infeksiya riskini azaldır.
Travmatik iynələr – sap ayrıca iynəyə keçirilir, lakin tikiş yerində daha çox toxuma reaksiyası yarada bilər.
5. İstifadə sahəsinə görə seçimlər
Dəri tikişi – tərs kəsici iynə
Bağırsaq tikişi – dəyirmi uclu iynə
Damar cərrahiyyəsi – dəyirmi və ya küt uclu iynə
Ortopedik tikişlər – adi kəsici iynə
Laparoskopik tikişlər – 5/8 dairə formalı iynə
Cərrahi sap iynələrinin düzgün seçilməsi əməliyyatın uğurunu və xəstənin sağalma prosesini birbaşa təsir edə bilər.