Evdə Qan Təzyiqi Niyə Fərqli Göstərir? Səbəblər, Çözümlər və Dəqiq Ölçmənin Qaydaları: Dəqiq Qan Təzyiqi Ölçmək Üçün Tam Praktik Bələdçi
Evdə qan təzyiqini ölçmək niyə bu qədər vacibdir?
Qan təzyiqinin ev şəraitində monitorinqi son illər həm həkimlərin, həm də xəstələrin ən çox tövsiyə etdiyi yanaşmalardan birinə çevrilib. Bunun əsas səbəbi hipertoniya, ürək-damar xəstəlikləri və təzyiqdə gündəlik dəyişikliklərin daha erkən və daha dəqiq izlənməsidir. Lakin bir çox insan evdə elektron təzyiq aparatı ilə ölçdüyü nəticələrin hər dəfə fərqli olmasından narahat olur. Bəzən səhər 130/80 mmHg olan təzyiq bir neçə saat sonra 145/90 mmHg ola bilər. Bu dəyişiklik bəzən fiziki fəaliyyət, bəzən yanlış ölçmə texnikası, bəzən də psixoloji faktorlarla bağlıdır.
Bu yazıda evdə qan təzyiqinin niyə dəyişdiyini tam şəkildə izah edəcəyik, dəqiq ölçmə qaydalarını addım-addım təqdim edəcəyik və ən çox qarşılaşdığınız səhvlərin səbəblərini göstərəcəyik.
1. Qan təzyiqinin evdə fərqli çıxmasının əsas səbəbləri
1.1. Ölçmə zamanı yanlış bədən mövqeyi
Yanlış mövqe təzyiq nəticələrini ciddi şəkildə dəyişdirə bilər.
Ən çox rast gəlinən səhvlər:
- Qolların aşağı vəziyyətdə olması
- Ayaqların çarpaz qoyulması
- Arxanın stula tam söykənməməsi
- Danışmaq və hərəkət etmək
Bu hallarda sistolik təzyiq 5–15 mmHg aralığında yuxarı göstərə bilər.
1.2. Fiziki aktivlikdən dərhal sonra ölçmək
İdman, pilləkən qalxmaq, ağır yük qaldırmaq və ya sadəcə tez-tez yeriş belə təzyiqi qısa müddətə yüksəldə bilər.
Ən doğru ölçmə üçün:
- Fəaliyyətdən 5–10 dəqiqə sonra ölçmək tövsiyə olunur.
1.3. Kofein, siqaret və ya qida qəbulundan sonra ölçmək
Kofein (qəhvə, enerji içkiləri), siqaret və duzlu yemək 30–60 dəqiqə ərzində təzyiqi yüksəldə bilər.
Bu səbəbdən:
- Qida və ya kofeindən 30 dəqiqə keçdikdən sonra ölçmək lazımdır.
1.4. Aparatın düzgün seçilməməsi və ya texniki nasazlıq
Evdə təzyiq ölçmək üçün istifadə olunan cihaz:
- Kliniki olaraq test edilmiş olmalıdır
- Qol üçün uyğun ölçüdə manjetlə təmin edilməlidir
Qola kiçik manjet taxılarsa, təzyiq yuxarı, böyük manjet taxılarsa, aşağı göstərə bilər.
1.5. Stress, narahatlıq və emosional vəziyyət
Qısa müddətli psixoloji təsirlər belə təzyiq göstəricilərini dəyişə bilər:
- Gərginlik
- Həyəcan
- Sosial stres
- “White coat syndrome” (xəstəxanada stress səbəbilə yüksək təzyiq)
1.6. Günün vaxtına görə dəyişiklik
Qan təzyiqi bioloji ritmə uyğun olaraq gün ərzində dəyişir:
- Səhərlər yüksək
- Gecələr daha aşağı
- Günorta stabil
Bu səbəbdən ölçmələr hər gün eyni saatda edilməlidir.
2. Evdə qan təzyiqi necə düzgün ölçülməlidir? – Tam addım-addım bələdçi
Addım 1: Hazırlıq
- Ən az 5 dəqiqə sakit oturmaq
- Telefona, televizora baxmamaq
- Ayaqları yerə düz basmaq
- Qolu masanın üzərinə ürək səviyyəsində yerləşdirmək
Addım 2: Manjetin düzgün bağlanması
- Manjet qoldan 2 sm yuxarıda olmalıdır
- Çox boş və ya çox sıx olmamalıdır
- Geyimin qatı manjet altına düşməməlidir
Addım 3: Ölçmə zamanı
- Danışmamaq
- Hərəkət etməmək
- Dərin nəfəs almamaq
- Tam sakit vəziyyətdə oturmaq
Addım 4: Doğru ölçmə sayı
Həkimlərin tövsiyəsi:
- 1 dəqiqə fasilə ilə 2 ölçmə
- Orta nəticəni götürmək
Addım 5: Nəticələrin qeyd edilməsi
Qeyd edilməlidir:
- Göstəricilər
- Saat
- Təzyiqə təsir edə biləcək qidalar
- Stress və ya fiziki fəaliyyət
3. Ən çox edilən səhvlər və onların nəticələri
3.1. Aparatı yanlış tərəfdə istifadə etmək
Manjet qoldakı arteriya xətti boyunca yerləşməlidir.
3.2. Şalvar və ya köynək qolu sıx olduğu halda ölçmək
Bu, manjetin qoldakı təzyiqi düzgün hiss etməməsinə səbəb olur.
3.3. Hərəkətdə ölçmək
Hərəkət zamanı təzyiq nəticələri 10–20 mmHg fərqlənə bilər.
3.4. Aparatı həkimə göstərmədən uzun müddət istifadə etmək
Manjet köhnəlməsi və cihazın kalibrasiyası pozula bilər.
4. Dəqiq nəticə əldə etmək üçün 10 qızıl qayda
- Hər ölçməni eyni saatda edin
- Eyni qolda ölçün
- Qəhvə və siqaretdən sonra dərhal ölçməyin
- Ayaqlar çarpaz olmamalıdır
- Qol ürək səviyyəsində olmalıdır
- Ən az 5 dəqiqə istirahət edin
- Evdə sakit və sakitləşdirici mühit yaradın
- Aparatı ildə bir dəfə kalibrasiya etdirin
- Manjet ölçüsünü düzgün seçin
- Ölçməni iki dəfə təkrarlayıb ortasını götürün
5. Qan təzyiqinin evdə ölçülməsi niyə həkimlər tərəfindən tövsiyə edilir?
- Hipertoniya riskini daha erkən müəyyənləşdirir
- Klinik ölçmələrlə müqayisədə daha real gündəlik nəticələr verir
- Müalicənin effektivliyini izləməyə imkan yaradır
- Sinir sistemi və hormonal dəyişiklikləri daha aydın göstərir